Այսօր էլ մեր կանայք շարունակում են ազգանվեր գործնեություն ծավալել...

            Այսօր էլ մեր կանայք շարունակում են ազգանվեր գործնեություն ծավալել...

                                               

Ասում են`  լավագույն սպեղանին ժամանակն է: Լավագույն գնահատականը ևս ժամանակն է տալիս, իսկ լավագույն ուսուցիչը պատմությունն է: Երբ փորձում ես գնահատել ու փնտրել քո իսկ պատմությունը , ժամանակն  ասես կանգ է առնում ու դառնում քո ամենամտերիմ բարեկամը: Այսպիսի փնտրտուքի արդյունք է նաև օրերս ընթերցողների դատին հանձնված <<Կառուցել են կանայք>>գիրքը: Գրքի հեղինակ Օվսաննա Մադաթյանը բազմաթիվ ուսումնասիրությունների արդյունքում ամբողջացրել է թեման:  Այս հետքրքիր մտահաղացումը նախ դարձել է ռադիոծրագիր, ապա նաև`գիրք: Այժմ գրքում ներառված են շուրջ քառասուն հոդված: Հետաքրքիր է նաև գրքի կազմությունը.  <<Ընտրությունը շատ դժվար է եղել, որովհետև բազմաթիվ փնտրտուքներ և արձանագրություններ ուսումնասիրելուց հետո միայն կարողացել եմ հայտնաբերել արժանահիշատակ կանանց, որոնք  ազգանվեր գործ են կատարել ` կառուցել են եկեղեցիներ, վանքեր, ձեռագրեր են գրել տվել>>,- ասում է հեղինակը: Գրքում տեղ են գտել բոլոր այն կանանց ծավալած գործնեության ու կյանքի մասին հոդվածներ, ովքեր տարբեր ժամանակաշրջաններում կարևոր դեր են կատարել երկրի, ժողովրդի հավատքի վերականգնման գործում: Կանայք, ովքեր հավատացել են նախ իրենց, ապա մի ողջ ժողովրդի, ամենածանր ժամանակներում անգամ ի վիճակի եղել պայքարելու , մաքառելու և իրենց կյանքի օրհասական պահերին իրենց մեջ ուժ գտել պայքարելու հանուն ոչ միայն ես- ի , այլև` մենք- ի. <<: Առաջինը պետք է նշեմ Անիի մայր տաճարը կառուցած Կատրանիդե թագուհուն: Երբ մահանում է թագավորը, Կանտրանիդե թագուհին ինքն իր սեփական օժիտը, զարդեղենը վաճառում և ավարտին է հասցնում այդ շատ գեղեցիկ կառույցը, որն այսօր համարվում աշխարհի բացառիկ հրաշալիքներից մեկը: Այդպիսի հետաքրքիր կառույց է նաև Գնդեվանքը: Գնդեվանքը Սոփի իշխանուհու կառուցածն է: Հետաքրքիր է նաև այս իշխանուհու պատմությունը. Սոփի իշխանուհին, լինելով նորահարս, աքսորվել է : Հայտնի է, որ Հայաստանը բազմաթիվ ասպատակությունների զոհ էր դառնում և մեր բոլոր հոգևոր կառույցներն ավերվում էին , միևնույն ժամանակ այլևս հնարավոր չէր լինում վերականգնել: Բայց , երբ մարդը հավատում է իրեն ու հավատքով է առաջնորդվում, ամենաանհնարն անգամ, դառնում է հնարավոր: Սրա լավագույն օրինակը Գնդեվանքի ու Սոփի Իշխանուհու պատմությունն է, երբ Սոփի իշխանուհին վերադառնում է աքսորից, վերականգնում է Գնդեվանքը:                   

<<Կառուցել են կանայք>> գիրքը կարծեք մի հետաքրքիր վկայություն է, հավերժի համար կանգնեցված հուշարձան, որի ամեն ընթերցողի, մեզանից յուրաքանչյուրի հայացքից, անգամ պիտի վեր հառնեն հուշարձաններ, որոնք կապացուցեն թե կանանց, թե տղամարդկանց, որ նախ և առաջ պետք է լինել մարդ, քաղաքացի, պատասխանատու անձ: Ու կանանց վեր հառնած հուշարձանները կապացուցեն , որ ուժեղ ու նախաձեռնող, պատասխանատու ու սրտացավ վերաբերմունքը երբեք էլ կապված չեն եղել ոչ կանացիության և ոչ էլ այս կամ այն արժանիքների հետ: Այո, կինը վաղվա սերնդի առաջ պատասխանատվություն է  կրում տիրող այս կամ այն վիճակի համար ճիշտ այնքան, որքան և տղամարդը: Ահավասիկ, գրքում տեղ գտած կանայք ու նրանց ճակատագրերը. <<Հայ կանայք չեն հուսահատվել, կարողացել են դժվար վիճակներում, անգամ, կորուստների գնով պայքարել և ստեղծել արժեքներ: Մարիամ Իշխանուհին, օրինակ, եռեսուն տարեկանում կորցրել է Վասակ Գաբուռին, որին արաբները սպանել են հերոսամարտի ժամանակ: Իշախանուհին որոշում է Սևանա վանքը կառուցել ի հիշատակ իր ամուսնու և այն բոլոր զոհվածների, որոնք զոհ են գնացել հանուն հայրենիքի:  Մի խոսքով` նվիրյալ կանայք են ընտրված :                                                 

Զաբել թագուհին , նույնպես ներկայացված է, որովհետև առաջինն է մեր թագուհիներից , որ ստեղծել է անվճար հիվանդանոց: Մի փաստ,  որը երևի թե Եվրոպայում էլ չի եղել, բայց մենք Կիլիկյան Հայաստանում ունեցել ենք անվճար հիվանդանոց: Զաբել թագուհին ոչ միայն հիվանդանոցի դեղերի և բժիշկների մասին է հոգացել, այլ ինքը իր աղջիկների հետ օգնել և բժշկել է  հիվանդներին: Գթասեր, ողորմասեր , բարեգործ ու նման շատ ու շատ բառեր կարելի է տալ այս կանանց>>:                                                

Գրքի հեղինակ Օվսաննա Մադաթյանը նշում է նաև, որ երկար ժամանակ ուսումնասիրելով այս կանանց կյանքն ու գործնեությունը նկատել է, որ. <<Հետաքրքիր պատահականությամբ գուցե, այս կանանցից շատերը ծնվել են Սիսիանի`      գյուղում. Մարիամ իշխանուհին ,Սոփի Իշխանուհին, Սանահինի և Հաղպատի եկեղեցիները կառուցած Խոսրովանուշ թագուհին,  Փառանձեմ թագուհին : Սահականուշը, ով առաջին մեր շարականագիրն է: Պետք է նշել նաև, որ առաջին անգամ մեր աղոթքները հայերեն հնչել են հենց այս գյուղի եկեղեցում: Մի գյուղ, որտեղ կառուցվել է նաև առաջին եկեղեցին>>:                                      

Բացի թագուհիներից ու իշխանուհիներից հեղինակը կամրջել է պատմության տարբեր ժամանակաշրջանները, անցյալն ու ներկան: Այդպիսի փորձի արդյունքում , նա ներկայացրել է նաև Լուսինե Զաքարյանին, ով իր բյուրեղյա ձայնով ու հոգևոր ամեն մի երգով յուրաքանչյուր ունկնդրի հոգում կառուցում էր մի շինություն ու եկեղեցի, մի անտեսանելի ձեռքով մարդկային հոգիներում ստորագրելով հավատք. <<Անդրադարձել եմ նաև հայ հոգևոր երգի տարածմանը, որովհետև դա շատ կարևոր խնդիր է : Անդրադարձել եմ մեր մշակութային կարևոր օղակներից մեկին` Լուսինե Զաքարյանին: Անահավատության, անաստվածության ու հավատքի սովի տարիներին նա առաջինն էր, որ կարողացավ հավատքի դերը մարդկանց մոտ բարձրացնել: Մարդիկ գնում էին Էջմիածին միայն նրան լսելու:  Նա հայ հոգևոր երգն ամբողջ աշխարհին ներկայացրեց բարձր մակարդակով>>:

Հեղինակը համոզված նշում է, որ այսօր էլ կանայք գործունյա են, նախաձեռնող ու կառուցող, գուցե մի քիչ ավելի քիչ, բայց հենց այդ կանայք են հոգևորի տարածողները, որպես օրինակ նշելով Մերի Դանիելյանին ու Անահիտ Թարխանյանին. <<Այսօր էլ մեր հայ կանայք շարունակում են այդ ազգանվեր գործնեությունը: Դա է պատճառը, որ անդրադարձել եմ նաև ժամանակակից կանանց, հատկապես Մերի Դանիելյանին: Նա աշխատում է Մայր աթոռ սբ. Էջմիածնում:  35 տարի շարունակ վերականգնել է մեր բոլոր հայտնի հուշարձանները: Կին, ում հաջողվել է  իրականություն դարձնել անհնարինը. Վերականգնել ժամանակը:                                            

Այդպիսին է նաև Անահիտ Թարխանյանը: Նա էլ բազմաթիվ եկեղեցիներ է կառուցել: Այժմ ավարտին է հասցրել Մասիսի Սուրբ Թադևոս և Բարդուղիմեոս եկեղեցին: Եկեղեցին կառուցվել է  ըստ երանգների: Դա թարխանյանական ոճ  է>>:       

Երկարա շխատելով ու ուսումնասիրելով թեման` Օվասաննա Մադաթյանը նշում է, որ այսպիսի անցյալ ունեցող, անցյալում կանանց այսպիսի օրինակները տեսնելով, այսօրվա կինը պետք է կարողանա ավելի ուժեղ և  կամային լինել. <<Կցանկանայի կանայք մեր օրերում էլ այնքան համարձակ ու նախաձեռնող լինեն, որքան դարեր առաջ էին: Ուզում եմ , որ այս և նման ավանդույթները շարունակվեն : Կարողանանք մեր ունեցածը պահել, պաշտպանել սրբությամբ և աշխարհին ներկայանանք նույն մաքրությամբ ու անաղարտությամբ>>:

Միայն այսպիսի կանայք կարող են դաստիարակել սերունդ, որը կդառնա ազգի  վաղվա ապագան: Այդպիսին է եղել հայ կինը, գուցե այդպիսին է նաև հիմա,վկան ՕվսաննաՄադաթյանի <<Կառուցել են կանայք>> գիրքը, որն այսուհետ պիտի համարվի հայ կնոջ լավագույն դիմանկարը, իսկ հեղինակը`այն նկարչուհին, որը յուրահատուկ զգուշությամբ միմյանց խառնելով անցյալն ու ներկան, հավատքն ու կամքը, հոգևորն ու աշխարհիկը ստացել յուրահատուկ երանգ:

                                                                                        Նյութը պատրաստեց

                                                                                     Արփինե Ալավերդյանը